B12 vitamini, insan sağlığı için temel öneme sahip olan ve vücutta kendi kendine üretilemeyen bir vitamindir. Sinir sistemi işlevlerinden kırmızı kan hücrelerinin oluşumuna, DNA sentezinden enerji metabolizmasına kadar pek çok biyolojik süreçte görev alır. Vücutta uzun süre depolanabilen nadir vitaminlerden biridir; ancak alımın yetersiz olması veya emilim sürecinde yaşanan sorunlar, zaman içinde eksikliğe yol açabilir.

B12 eksikliği, kimi zaman belirgin semptomlarla kendini gösterebilirken kimi zaman da yavaş ilerleyen, fark edilmesi güç bir tablo oluşturabilir. Bu durumun erken veya geç fark edilmesi, etkilerinin şiddetini belirleyen faktörlerden biridir.

B12 Vitamini Nedir ve Vücuttaki Görevleri Nelerdir?

Bilimsel adı kobalamin olan B12 vitamini, suda çözünebilen bir vitamindir. Hücrelerin enerji üretiminden sorumlu metabolik reaksiyonlarda, sinir hücrelerinin korunmasında ve genetik materyalin yapı taşlarının oluşumunda aktif rol oynar.

Başlıca görevleri arasında şunlar yer alır:

• Sinir sistemi sağlığı – Miyelin kılıfın korunmasına katkıda bulunur.
  
  
• Kan hücrelerinin üretimi – Kemik iliğinde kırmızı kan hücrelerinin olgunlaşma sürecinde yer alır.
  
  
• DNA sentezi – Hücre bölünmesi ve yenilenmesi için gerekli temel süreçlerde görev yapar.
  
  
• Enerji metabolizması – Protein ve yağ metabolizmasının bazı adımlarında koenzim olarak işlev görür.
  
  

B12 vitamini, hayvansal kaynaklı gıdalarda bulunur. İnsan vücudu sentezleyemediği için besinler veya takviyeler aracılığıyla alınması gerekir. [2]

B12 Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

B12 eksikliği, hafif düzeydeyken fark edilmeyebilir. Ancak seviyelerin daha fazla düşmesiyle, vücudun farklı sistemlerinde birbirinden farklı belirtiler gözlenebilir.

• Sürekli yorgunluk ve halsizlik hissi
  
  
• Hafıza zayıflığı, unutkanlık ve dikkat dağınıklığı
  
  
• El ve ayaklarda karıncalanma, uyuşma hissi
  
  
• Kaslarda güçsüzlük
  
  
• Ciltte solgunluk
  
  
• Duygu durum dalgalanmaları, motivasyon azalması
  
  
• Yürümede dengesizlik, baş dönmesi
  
  
• Nefes darlığı veya çabuk yorulma
  
  
• Dil yüzeyinde kızarıklık ve hassasiyet
  
  

Bazı belirtiler, eksiklik uzun süre devam ettiğinde kalıcı hale gelebilir. Bu nedenle düzenli sağlık kontrolleri, olası eksikliğin erken saptanmasına yardımcı olur. [1]

B12 Eksikliğinin Nedenleri Nelerdir?

B12 eksikliğinin kökeninde, genellikle iki temel mekanizma yer alır: alımın yetersiz olması veya emilim sürecinde yaşanan aksaklıklar.

1. Beslenme kaynaklı yetersizlik
   Özellikle vegan ve vejetaryen beslenme tarzında, hayvansal ürün tüketimi sınırlı olduğundan B12 alımı azalabilir.
   
   
2. Mide ve bağırsakla ilgili nedenler
   Mide asidi seviyesinin düşük olması, mide ameliyatları veya bağırsak hastalıkları (ör. Çölyak, Crohn) emilimi olumsuz etkileyebilir.
   
   
3. Pernisiyöz anemi
   Bağışıklık sistemi kaynaklı bu durumda, B12’nin bağırsaktan emilmesini sağlayan “intrinsik faktör” üretilemez.
   
   
4. İleri yaş
   Yaşlanmayla birlikte mide asidi üretimi azalabilir; bu da vitaminin gıdalardan serbest bırakılmasını ve emilimini zorlaştırır.
   
   
5. İlaç kullanımı
   Mide asidini azaltan ilaçlar veya metformin gibi bazı diyabet ilaçları, uzun süreli kullanımda B12 seviyelerini düşürebilir. [1]
   
   

B12 Hangi Besinlerde Bulunur?

B12 vitamini yalnızca hayvansal kaynaklı gıdalarda doğal olarak bulunur. Başlıca besin kaynakları:

• Kırmızı et ve sakatat
  
  
• Balık ve deniz ürünleri
  
  
• Tavuk ve hindi eti
  
  
• Yumurta
  
  
• Süt ve süt ürünleri [3]

B12 Eksikliğinin Önlenmesinde Beslenmenin Rolü Nedir?

B12 seviyelerinin korunmasında, düzenli ve dengeli beslenme önemli bir yere sahiptir. Hayvansal kaynaklı proteinlerin yanı sıra, B12 ile zenginleştirilmiş bitkisel sütler, kahvaltılık gevrekler veya bazı mayalar da günlük alıma katkı sağlayabilir. Özellikle hayvansal gıdaları az tüketenlerin, beslenme planını bu ihtiyacı göz önünde bulundurarak düzenlemesi faydalı olabilir. Ayrıca yemeklerde çeşitliliğin sağlanması, tek tip beslenmenin olası eksikliklerini azaltmaya yardımcı olur. [3]

B12 vitamini eksikliği, çok çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilen ve farklı sistemleri etkileyebilen bir durumdur. Belirtiler genellikle yavaş gelişir ve başka sağlık sorunlarıyla karıştırılabilir. Düzenli sağlık kontrolleri, eksikliğin erken fark edilmesini kolaylaştırır. 

Kaynakça

1. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22831-vitamin-b12-deficiency
2. https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements-vitamin-b12/art-20363663#:~:text=Vitamin%20B%2D12%20(cobalamin),meat%2C%20fish%20and%20dairy%20products.
3. https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/the-a-list-for-vitamin-b-12-sources